Wat is een overdracht van een handelsfonds?
Bij een overdracht van een handelsfonds of asset deal verkiest u ervoor specifieke onderdelen van een onderneming over te nemen, in plaats van de aandelen van de vennootschap. Het is een manier om uw onderneming over te dragen die verschilt van een aandelenoverdracht, waarbij u niet de volledige juridische entiteit met al haar rechten én plichten overneemt, maar die juist toelaat om selectief te werk te gaan.
Een asset deal kan verschillende vormen aannemen:
- De overdracht van enkele welgekozen actiefbestanddelen
- De overdracht van een bedrijfstak (een onderdeel dat nagenoeg autonoom functioneert)
- De overdracht van het volledige handelsfonds
Een handelsfonds bestaat uit alle materiële en immateriële elementen die nodig zijn om de continuïteit van de activiteiten te verzekeren en om het cliënteel en de marktpositie te kunnen behouden. Dit omvat onder meer:
- Het machinepark en de uitrusting
- De koopwaar en eventuele voorraden
- De knowhow en intellectuele-eigendomsrechten
- De klantenportefeuille
- Het personeel en andere elementen die bijdragen aan de operationele werking
Waar bij een share deal in principe de hele vennootschap in de transactie is begrepen, is een asset deal beperkt tot enkel die onderdelen van de onderneming waar uitdrukkelijk voor wordt gekozen. Wat niet uitdrukkelijk in de verkoop is begrepen, blijft de eigendom en verantwoordelijkheid van de overdrager.
De positie van het personeel: CAO 32bis als cruciaal aandachtspunt
Automatische personeelsoverdracht
Een van de meest cruciale aspecten bij een asset deal is de positie van het personeel. Hoewel een asset deal u in principe toelaat selectief te zijn in wat u overneemt, vormt het personeel hierop een belangrijke uitzondering. De wetgever heeft via de collectieve arbeidsovereenkomst nr. 32bis een belangrijke rem gezet op de volledige keuzevrijheid van de overnemer.
Bij een asset deal kan men niet zomaar de activiteiten, machines, knowhow, cliënteel en eventueel zelfs het gebouw overnemen en tegelijkertijd het personeel achterlaten in wat in veel gevallen een lege vennootschapsstructuur zou worden. CAO nr. 32bis bepaalt dat indien men een volledig handelsfonds, of een autonoom functionerend deel ervan, overneemt, de werknemers in principe mee moeten worden overgenomen, bovendien met behoud van hun individuele arbeidsvoorwaarden.
Wettelijke basis en toepassingsgebied
CAO nr. 32bis is de omzetting in Belgisch recht van een Europese richtlijn die reeds van 1977 dateert (77/187/EEG, later gecodificeerd in 2001/23/EG). Ze is van toepassing op elke overgang van een onderneming of een gedeelte van een onderneming krachtens overeenkomst.
Het begrip “onderneming” moet hierbij worden begrepen als een duurzaam georganiseerde economische entiteit. Het gaat om een geheel van personen en elementen waarmee een economische activiteit met een eigen doelstelling kan worden uitgeoefend en dat voldoende gestructureerd is om effectief zelfstandig te kunnen bestaan.
Een economische entiteit kan niet worden herleid tot enkel de activiteit waarmee zij is belast. Een economische entiteit wordt ruimer begrepen als:
- De verzameling van alle materiële middelen en menselijke krachten
- De onderbouw van de activiteit
- Georganiseerd volgens een bepaalde interne orde en finaliteit
De identiteit wordt bepaald door niet alleen de activiteit maar ook door de samenstelling van het personeelsbestand, de leiding, de taakverdeling, de beschikbare productiemiddelen, de bedrijfsvoering, de intellectuele eigendomsrechten en knowhow.
Rechtspraak over verplichte personeelsovername
De rechtspraak is streng wat betreft de automatische overgang van werknemers. Het Hof van Justitie (C-362/89 ) oordeelde dat “alle arbeidsovereenkomsten of arbeidsverhoudingen die op het tijdstip van overgang van een onderneming tussen de vervreemder en de werknemers van de overgedragen onderneming bestaan, door het enkele feit van de overgang van rechtswege worden overgedragen op de verkrijger.“
Dit standpunt werd later bevestigd (C-305/94) met de toevoeging dat dit zelfs geldt “ook al wenst de verkrijger of de vervreemder dit niet en weigert de verkrijger zijn verplichtingen na te komen.”
Ook het Hof van Cassatie heeft uitdrukkelijk gesteld dat indien de overdracht betrekking heeft op een volledige onderneming of een volwaardig onderdeel ervan, de rechten en verplichtingen die voortvloeien uit arbeidsovereenkomsten “van rechtswege overgedragen” worden aan de overnemer, en dit op grond van de loutere overdracht en niettegenstaande de andersluidende wil van de vervreemder of de verkrijger (Cass. 13 september 2010).
Keuze van de werknemer
Belangrijk is wel dat een werknemer geen afstand kan doen van de rechten die hij aan de bepalingen van de richtlijn of aan de CAO ontleent, die van dwingend recht zijn. Zelfs indien de nadelen die uit die afstand voortvloeien worden gecompenseerd door bepaalde voordelen waardoor de werknemer er globaal gezien niet op achteruitgaat, blijft deze regel in principe staande.
Maar men kan uiteraard niet verbieden dat de overdrager en de werknemer overeenkomen dat de werknemer niet mee overgaat. Een arbeidsovereenkomst is nog steeds een consensuele overeenkomst, en de vrijheid van arbeid verhindert bovendien dat een werkgever kan worden opgedrongen. Een werknemer kan steeds weigeren dat zijn arbeidsovereenkomst aan de overnemer wordt overgedragen.
Deze rechtspraak werd in België bevestigd door onder meer het arbeidshof te Luik, dat in een arrest van 5 mei 1999 oordeelde dat het partijen bij de overdracht niet verboden is overeen te komen dat de werknemers die normaliter worden overgedragen in dienst van de overdrager zullen blijven, althans “wanneer die werknemers daartoe hun wil uiten en hun akkoord daarmee betuigen.”
Sociale en fiscale schulden: een belangrijke uitzondering op de vrijheid van keuze
Hoofdelijke aansprakelijkheid
Hoewel een asset deal in principe inhoudt dat men zelf kan kiezen welke onderdelen men overneemt, en men in theorie niet aansprakelijk wordt voor schulden van de overdragende vennootschap, heeft de wetgever ook hier een belangrijke bescherming ingebouwd – ditmaal voor sociale en fiscale overheden.
De regelgeving hieromtrent is in alle relevante wetten (art. 442bis WIB 1992, art. 93undecies WBTW, art. 41quinquies RSZ-wet, art. 16ter KB nr. 38 Sociaal Statuut Zelfstandigen en art. 3.12.1.0.14 Vlaamse Codex Fiscaliteit) min of meer gelijklopend. Neemt men een geheel van elementen over die het behoud van het cliënteel mogelijk maken, dan is men in principe hoofdelijk aansprakelijk voor de sociale en fiscale schulden van de overdrager, tenzij aan twee cumulatieve voorwaarden is voldaan:
- De overdrager heeft de nodige certificaten voorgelegd (die een bevestiging inhouden dat er op datum van aflevering geen schulden zijn)
- De overdracht is tijdig ter kennis gebracht van de respectieve administraties
Certificaten en kennisgeving
De certificatenprocedure is cruciaal en wordt in de praktijk vaak onvolledig toegepast. Als overnemer volstaat het niet om alleen de certificaten te controleren – de administraties moeten ook actief op de hoogte worden gebracht van de overdracht. Deze tweede voorwaarde wordt in de praktijk vaak vergeten, wat ernstige gevolgen kan hebben.
De certificaten hebben bovendien een beperkte geldigheidsduur: ze zijn slechts 30 dagen geldig vanaf de datum van uitreiking. Oudere certificaten verliezen hun waarde en bieden de overnemer niet meer de garantie dat de overdrager geen sociale of fiscale schulden heeft.
Procedure en bescherming voor de overnemer
Indien de overdrager de nodige certificaten kan voorleggen, kan de overnemer het risico op hoofdelijke aansprakelijkheid uitsluiten door:
- De administraties in kennis te stellen van de overdracht, met bijgevoegd de certificaten (die niet ouder mogen zijn dan 30 dagen)
- Na deze kennisgeving wordt de overdracht onmiddellijk tegenstelbaar aan de administraties
Indien er in de periode tussen de afgifte van de certificaten en de kennisgeving (binnen de dertig dagen) toch nog schulden zouden ontstaan, kunnen de administraties alleen de overdrager hiervoor aanspreken, niet de overnemer.
Wat als er wel schulden zijn?
Indien de overdrager geen certificaten kan voorleggen omdat er sociale en/of fiscale schulden zijn, is de overnemer hoe dan ook hoofdelijk aansprakelijk. De risico’s kunnen wel worden beperkt door:
- De administraties in kennis te stellen van de overname
- De tegenstelbaarheid gaat dan in na afloop van de maand die volgt op de maand waarin de kennisgeving is gebeurd
- Wordt de overname bijvoorbeeld gemeld op 14 maart, dan loopt de niet-tegenstelbaarheid tot en met 30 april, en gaat de tegenstelbaarheid pas in op 1 mei
- De overnemer blijft dan hoofdelijk aansprakelijk voor alle sociale en fiscale schulden van de overdrager die per 30 april bestaan
De hoofdelijke aansprakelijkheid is wel beperkt:
- Bij een inbreng in vennootschap (in ruil voor aandelen): tot het bedrag dat overeenstemt met de nominale waarde van de aandelen
- In andere gevallen: tot het bedrag dat vóór het verstrijken van de termijn van tegenstelbaarheid reeds is gestort of verstrekt door de overnemer
Professionele begeleiding: essentieel voor een veilige overdracht
De overdracht van een handelsfonds is een complexe juridische operatie waarbij talrijke valkuilen op de loer liggen. De automatische personeelsovername via CAO 32bis, de strikte procedures rond fiscale en sociale certificaten, en de potentiële hoofdelijke aansprakelijkheid maken professionele begeleiding niet alleen waardevol maar werkelijk onmisbaar.
Waarom begeleiding door ons advocatenkantoor?
Ons team van gespecialiseerde advocaten heeft jarenlange ervaring met de overdracht van handelsfondsen en begeleidt u door het volledige proces:
- Voorbereidende fase: We analyseren uw specifieke situatie en doelstellingen om de juiste strategie te bepalen.
- Due diligence: Onze experten voeren een grondige doorlichting uit om verborgen risico’s tijdig te identificeren, met bijzondere aandacht voor personeelsaspecten en mogelijke sociale of fiscale schulden.
- Contractuele fase: We stellen op maat gemaakte overnameovereenkomsten op die uw belangen maximaal beschermen, met sluitende vrijwaringsmechanismen en garantieclausules.
- Procedurele begeleiding: We zorgen voor de correcte toepassing van de certificatenprocedure en de tijdige kennisgeving aan alle betrokken administraties, om hoofdelijke aansprakelijkheid te vermijden.
- Post-transactionele ondersteuning: Ook na de overdracht blijven we beschikbaar voor advies en bijstand bij eventuele geschillen of aanspraken.
Onderschat de risico’s niet
De praktijk leert dat veel overnemers de risico’s verbonden aan een asset deal onderschatten. Een vergeten kennisgeving aan de fiscus of RSZ, of een verkeerde interpretatie van de werkingssfeer van CAO 32bis, kan leiden tot onverwachte aansprakelijkheden die de financiële haalbaarheid van de hele transactie in gevaar brengen.
Ons kantoor heeft een bewezen staat van dienst in het succesvol begeleiden van complexe handelsfonds-overdrachten. Door onze diensten in te schakelen, vermijdt u niet alleen potentiële problemen, maar verzekert u zich ook van een fiscaal en juridisch optimale structurering van uw transactie.
Meer weten over de overdracht van aandelen (share deal)? Klik hier om onze pagina te bekijken.
