In een tijdperk waarin data een van de meest waardevolle activa is geworden, biedt het databankenrecht een cruciale juridische bescherming voor investeringen in het verzamelen, structureren en beheren van gegevens. Veel ondernemingen realiseren zich echter niet dat hun databanken, naast via contractuele afspraken, ook beschermd kunnen worden door specifieke wettelijke regels. Hieronder geven wij een overzicht van het databankenrecht, met bijzondere aandacht voor de bescherming, toepassingsvoorwaarden, en de raakvlakken met andere juridische domeinen zoals de AVG en data-eigendom.
Wat is het databankenrecht?
Het databankenrecht in België vindt zijn oorsprong in de Databankenrichtlijn van de Europese Unie, die is omgezet in de Belgische wetgeving in het Wetboek van Economisch Recht (WER). Dit recht biedt bescherming aan databanken op twee manieren:
- Auteursrechtelijke bescherming: Indien de databank door haar structuur, selectie of ordening van de inhoud een eigen intellectuele schepping is van de auteur ervan (artikel XI 186 WER).
- Sui generis-recht: Indien er substantiële investeringen zijn gedaan in het verzamelen, controleren of presenteren van de gegevens in de databank (artikel XI.306 WER)
Het databankenrecht slaat dus niet op individuele data in een databank (die eventueel afzonderlijk bescherming geniet door bijvoorbeeld het auteursrecht), maar biedt bescherming aan ofwel de structuur/indeling van een databank (door het auteursrecht) of aan het geheel van de in een databank verzamelde data (door het sui generis recht).
Wat is een databank?
Een databank wordt wettelijk gedefinieerd als “een verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen, systematisch of methodisch geordend, en afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins toegankelijk” (artikel I.16, 6° WER). Enkel databanken die onder deze definitie vallen krijgen bescherming onder het databankenrecht.
Voorbeelden van databanken:
- Een database met klanteninformatie in een CRM-systeem
- Een verzameling medische onderzoeksgegevens
- Een databank met vastgoedprijzen of vastgoedadvertenties
- Een database met sensorgegevens van machines in een productieomgeving
Beschermingsvormen van databanken
1. Auteursrechtelijke bescherming
Een databank kan auteursrechtelijke bescherming genieten indien de structuur of selectie van de gegevens origineel is en het resultaat is van een intellectuele schepping.
Voorbeeld: Een databank met historische vastgoedprijzen waarbij de maker een unieke en creatieve ordening toepast.
- Duur van de bescherming: 70 jaar na het overlijden van de maker.
- Recht op reproductie, distributie en publieke mededeling: Enkel de auteur kan toestemming geven voor het kopiëren, verspreiden of commercieel exploiteren van de databankstructuur.
2. Sui generis-recht
Dit recht biedt bescherming aan de producent van een databank als hij aanzienlijke investeringen heeft gedaan in de verzameling, controle of presentatie van de gegevens. Het doel is om te voorkomen dat derden deze inspanningen eenvoudigweg overnemen zonder zelf te investeren.
Voorbeeld: Een bedrijf dat een databank heeft ontwikkeld met statistische gegevens over de Belgische vastgoedmarkt en daarvoor veel tijd en middelen heeft geïnvesteerd in het verzamelen en ordenen van die data.
- Duur van de bescherming: 15 jaar vanaf de voltooiing van de databank. Deze termijn kan worden verlengd indien er significante updates of herzieningen worden doorgevoerd.
- Recht op opvraging en hergebruik: Het is verboden om een substantieel deel van de databank op te vragen of te hergebruiken zonder toestemming van de producent
Hoe beschermt het databankenrecht uw bedrijf?
Bedrijven in verschillende sectoren — van technologie en media tot vastgoed en logistiek — kunnen het databankenrecht gebruiken om hun data te beschermen tegen oneerlijke concurrentie en ongeoorloofd gebruik door derden. De bescherming kan van groot belang zijn bij:
- Het tegengaan van concurrenten die data rechtstreeks uit uw systemen kopiëren.
- Het juridisch verankeren van uw investering in unieke databanken.
- Het creëren van commerciële strategieën rond datalicenties.
Naast het wettelijke databankenrecht kan aanvullende bescherming in de praktijk ook voortvloeien via contractuele afspraken. Dit is vooral van belang bij datadeling tussen bedrijven of bij de commerciële exploitatie van databanken. Belangrijke contractuele bepalingen kunnen zijn:
- Eigendom van de data: Wie heeft de rechten op de verzamelde gegevens?
- Licentievoorwaarden: Onder welke voorwaarden mag de data worden gebruikt?
- Geheimhoudingsverplichtingen: Om misbruik van gevoelige informatie te voorkomen.
