De Data Governance Act (DGA), oftewel de Datagovernanceverordening 2022/868, is een Europese verordening die sinds 24 september 2023 van kracht is in België (voor databemiddelingsdiensten vanaf 24 september 2025). Deze wetgeving vormt een cruciale pijler binnen de Europese datastrategie en heeft tot doel een interne markt voor data te creëren, waarbij het vrije verkeer van gegevens binnen de EU wordt gewaarborgd, met respect voor fundamentele waarden en beginselen.
Doelstellingen van de Data Governance Act
De DGA streeft ernaar om:
- Vertrouwen in gegevensdeling te vergroten: Door het implementeren van mechanismen die het vertrouwen in het vrijwillig delen van data tussen verschillende actoren versterken.
- Beschikbaarheid van data te verhogen: Door het hergebruik van bepaalde categorieën beschermde overheidsgegevens te faciliteren en nieuwe activiteiten zoals databemiddelingsdiensten te reguleren.
- Data-altruïsme te bevorderen: Door organisaties in staat te stellen data vrijwillig beschikbaar te stellen voor algemeen belang, met inachtneming van de rechten en vrijheden van betrokkenen.
Kerncomponenten van de Data Governance Act
- Hergebruik van beschermde overheidsgegevens: De DGA maakt het mogelijk om gegevens die in het bezit zijn van overheidsinstellingen en die niet publiek toegankelijk zijn, toch ter beschikking te stellen aan derden voor commercieel en niet-commercieel hergebruik. Dit omvat gegevens die beschermd zijn door intellectuele eigendomsrechten, onderworpen zijn aan geheimhouding of persoonsgegevens bevatten en die dus niet onder het toepassingsgebied van de Open Data Richtlijn 2019/1024 vallen. Overheden worden niet verplicht om aanvragen tot hergebruik toe te staan maar de voorwaarden waaronder dit hergebruik kan worden toegestaan worden geharmoniseerd (zoals de vergoeding, het niet-exclusief karakter). Voor de Belgische federale overheid fungeert de FOD BOSA als centraal informatiepunt voor dergelijke aanvragen.
- Databemiddelingsdiensten: De DGA introduceert een kader voor aanbieders van databemiddelingsdiensten, die fungeren als neutrale tussenpersonen tussen gegevenshouders en potentiële gegevensgebruikers. Deze aanbieders moeten voldoen aan specifieke voorwaarden om hun neutraliteit en onafhankelijkheid te waarborgen, zoals het handhaven van een structurele scheiding tussen databemiddelingsactiviteiten en andere activiteiten, en het bieden van eerlijke, transparante en niet-discriminerende toegang tot hun diensten. Alvorens van start te gaan moet een aanbieder van databemiddelingsdiensten een kennisgeving doen bij FOD Economie (zoals bij telecomoperatoren) en volgt een registratie in een Europees register. Indien de aanbieder het Europese logo wil gebruiken moet het bijkomend aantonen dat het aan alle voorwaarden voldoet.
- Data-altruïsme: De DGA moedigt het concept van data-altruïsme aan, waarbij individuen toestaan dat hun persoonsgegevens worden verwerkt, of gegevenshouders hun (niet-persoonsgebonden) data vrijwillig beschikbaar stellen voor doeleinden van algemeen belang, zoals bv. wetenschappelijk onderzoek of gezondheidszorg. Organisaties die dergelijke gegevens verzamelen, kunnen zich registreren in het nationale register van erkende organisaties voor data-altruïsme en zo gebruikmaken van een gemeenschappelijk Europees label en logo dat vertrouwen uitstraalt naar het publiek.
- Europees comité voor gegevensinnovatie: De DGA richt een Europees Comité voor gegevensinnovatie (European Data Innovation Board of EDIB) op die de Europese Commissie dient te helpen bij de coördinatie van nationale praktijken en beleidslijnen over de onderwerpen die onder de DGA vallen en om het sectoroverschrijdende gebruik van gegevens te ondersteunen.
Impact op Belgische ondernemingen
Voor Belgische bedrijven brengt de DGA zowel kansen als verplichtingen met zich mee:
- Nieuwe marktkansen: De mogelijkheid om toegang te krijgen tot voorheen ontoegankelijke overheidsgegevens kan leiden tot de ontwikkeling van innovatieve producten en diensten.
- Regulatoire naleving: Bedrijven die als aanbieder van databemiddelingsdiensten willen optreden moeten voldoen aan de eisen en registratieprocedures zoals vastgelegd in de DGA.
- Versterkt vertrouwen: Door te opereren binnen het kader van de DGA kunnen bedrijven het vertrouwen van klanten en partners vergroten in hun data-activiteiten.
De Data Governance Act vertegenwoordigt een significante stap in de richting van een meer open en vertrouwde data-economie binnen de Europese Unie. Belgische ondernemingen doen er goed aan om zich grondig te informeren over de implicaties van deze verordening en de nodige stappen te ondernemen om compliant te zijn en de geboden kansen optimaal te benutten.
