Franchisecontracten spelen een cruciale rol in de Belgische distributiesector, waar veel zelfstandige ondernemers via een franchiseformule opereren. De wetgever heeft in 2024 een reeks wetswijzigingen en koninklijke besluiten geïntroduceerd die aanzienlijke gevolgen hebben voor zowel franchisegevers als franchisenemers. Hieronder lichten we de vier belangrijkste wijzigingen toe en analyseren we hun impact op de sector.
1. De wet van 9 februari 2024: Hervorming van het Precontractueel Informatie Document (PID)
Een van de meest ingrijpende wijzigingen betreft de vereisten voor het precontractueel informatie document (PID), dat potentiële franchisenemers minstens een maand vóór het ondertekenen van het franchisecontract moeten ontvangen.
De wijzigingen, ingevoerd door de wet van 9 februari 2024 houdende diverse bepalingen inzake economie , zijn voornamelijk ingevoerd om de transparantie te verbeteren en de overvloed aan informatie te beperken die voorheen tot verwarring leidde. De wet specificeert nu een verplichte lijst van essentiële contractuele bepalingen, waaronder:
- De duur en voorwaarden voor verlenging of beëindiging van het contract;
- De financiële verplichtingen van de franchisenemer, zoals opstart- en recurrente kosten;
- De prijsstructuur en beperkingen inzake prijszetting;
- Minimumomzetvereisten en aankoopverplichtingen;
- De rechten en beperkingen rond intellectuele eigendom, inclusief het gebruik van merken en klantenbestanden.
Deze hervorming dwingt franchisegevers om hun PID’s te herzien en contracten duidelijker te formuleren, zodat het risico op betwistingen vermindert.
Deze nieuwe regels zijn op 1 september 2024 van kracht geworden en zijn van toepassing op PID’s betreffende nieuwe franchisecontracten die gesloten zijn na 1 september 2024 en op de wijzigingen en hernieuwingen van lopende franchisecontracten die zich hebben voorgedaan na 1 september 2024.
2. De wet van 3 mei 2024: Inrichting van een nieuwe Adviescommissie voor overeenkomsten inzake commerciële distributie
De Arbitragecommissie, die advies verleent over de precontractuele informatieplicht, is vervangen door de Adviescommissie voor overeenkomsten inzake commerciële distributie. Deze nieuwe commissie, opgericht door de wet van 3 mei 2024 houdende diverse bepalingen inzake economie, heeft een ruimere bevoegdheid en behandelt niet alleen franchisecontracten, maar ook handelsagenturen en concessieovereenkomsten.
Een belangrijke wijziging is dat alle wetswijzigingen in het Wetboek van Economisch Recht (Boek X) en relevante koninklijke besluiten nu verplicht aan deze commissie moeten worden voorgelegd. Hierdoor krijgt de sector meer inspraak in toekomstige regelgeving, wat moet leiden tot evenwichtigere en doordachtere wetgeving.
Deze nieuwe bepaling is op 1 juni 2024 in werking getreden.
3. Het koninklijk besluit van 20 juni 2024: Nieuwe regels rond onrechtmatige bedingen in franchisecontracten in de supermarktsector
Franchisenemers bevinden zich vaak in een economisch afhankelijke positie ten opzichte van hun franchisegevers. Om misbruik te voorkomen, heeft de regering specifieke contractclausules verboden of als verdacht bestempeld in franchisecontracten in de ‘supermarktsector’ . Dit gebeurde via het Koninklijk besluit van 20 juni 2024 tot aanvulling van de lijsten van onrechtmatige bedingen in commerciële samenwerkingsovereenkomsten inzake detailhandel in niet gespecialiseerde winkels waarbij voedings en genotmiddelen overheersen.
Onrechtmatige bedingen die voortaan in elk geval nietig zijn (en dus verboden zijn – zwarte lijst), omvatten onder andere:
- Verbod op schadevergoeding voor franchisenemers bij gebrekkige leveringen door de franchisegever;
- Beperking van het recht om voorbereidingen te treffen met het oog op een nieuwe activiteit tijdens de opzegtermijn;
- Onevenredige verdeling van promotiekosten, zoals wanneer de franchisenemer meer dan 50% moet betalen;
- In geval van geschillen enkel rechtbanken bevoegd te verklaren in de regio waar de franchisegever gevestigd is en/of in een ander taalgebied dan dat van de franchisenemer.
Daarnaast zijn er clausules die vermoedelijk onrechtmatig zijn (tenzij het tegendeel bewezen wordt – grijze lijst), zoals optie- en voorkooprechtclausules met onevenwichtige waardebepalingen, de verplichting om een verlieslatende onderneming verder te zetten en onredelijke beëindigingsbedingen.
Franchisegevers in de supermarktsector zullen hun contracten moeten herzien om te voldoen aan deze nieuwe regels.
Deze nieuwe regels zijn op 1 december 2024 van kracht geworden en zijn van toepassing op franchisecontracten die gesloten, gewijzigd of hernieuwd worden na 1 december 2024.
4. Het koninklijk besluit van 19 augustus 2024: Verplichte financiële transparantie en toekomstplanning
Het koninklijk besluit van 19 augustus 2024 tot aanvulling en verduidelijking van de lijst van gegevens opgesomd in artikel X.28, § 1, 1° en 2°, van het Wetboek van economisch recht en tot vaststelling van een model van een geraamde exploitatierekening, introduceert nog een aantal bijkomende verplichte vermeldingen in het Precontractueel Informatiedocument (PID), waaronder:
- De expansieplannen van de franchisegever in de regio van de franchisenemer;
- Informatie over lopende vergunningsaanvragen voor concurrerende vestigingen;
- Regelmatige investeringsverplichtingen, zoals periodieke winkelrenovaties;
- Een standaardmodel voor een exploitatierekening.
Dit laatste punt is bijzonder belangrijk: franchisegevers moeten nu een voorbeeld van een exploitatierekening verstrekken, zodat potentiële franchisenemers een realistische inschatting kunnen maken van hun toekomstige financiële situatie.
Deze nieuwe bepalingen zijn op 1 maart 2025 van kracht geworden en zijn van toepassing op nieuwe franchisecontracten die gesloten zijn na 1 maart 2025 en op de wijzigingen en hernieuwingen van lopende franchisecontracten die zich hebben voorgedaan na 1 maart 2025.
Conclusie
De recente hervormingen tonen aan dat de Belgische wetgever franchisecontracten strikter wil reguleren om de rechten van franchisenemers beter te beschermen. Transparantie, financiële voorspelbaarheid en contractuele evenwichtigheid staan hierbij centraal.
Franchisegevers in België moeten zich bewust zijn van hun nieuwe verplichtingen en hun contracten en PID’s zorgvuldig aanpassen om juridische risico’s te vermijden. Franchisenemers daarentegen beschikken nu over sterkere beschermingsmechanismen, waardoor zij met meer zekerheid kunnen investeren in een franchiseformule.
